Een liefdevol leider is trouw aan zichzelf

Liefdevol leiderschap: zo essentieel, maar zo veelomvattend. Om te onderzoeken wat dit begrip inhoudt en welke verschillende perspectieven een debat oplevert, organiseerden we op 24 mei een bijeenkomst rondom het thema ‘Liefdevol Leiderschap’. Voorafgaand aan de bijeenkomst spraken we drie sleutelfiguren over hun opvattingen. Dit interview is het eerste resultaat uit die reeks: een ontwapenend gesprek met Frans van de Reep, waarin vertrouwen en verbinding de rode draad vormen, maar waar ook irritatie en verwarring om de hoek komen kijken. Liefdevol leider ben je niet zomaar, en managers zijn niet per definitie leiders. Lees mee en raak geïnspireerd door Frans’ kijk op de verantwoordelijkheden en eigenschappen van een liefdevol leider.

Frans van de Reep ontvangt ons voor een interview in zijn huis in Rotterdam. De gordijnen zijn dicht om ons tegen het felle zonlicht van die dag te beschermen. Dit huis is zijn thuis en hij laat het ons met trots en een warm welkom zien. Een theepot met theemuts staat klaar op de salontafel. We gaan zitten voor een gesprek over liefdevol leiderschap.

Nederlandse leiders zijn er niet

“Wie zijn volgens jou leiders?” vragen we Frans. “Desmond Tutu”. En, na even nadenken: “Mandela komt ook aardig in de buurt.” Voor Frans is een leider iemand die verbindt, die anderen echt kan zien en weet wat er in het moment nodig is en tegelijkertijd anderen mee kan nemen in het grotere geheel. Veel leiders met deze unieke eigenschappen zijn er dan ook niet. Op zoek naar inspiratiebronnen dichter bij huis vragen we aan Frans welke leiders hij in Nederland kent. Daar kan hij echter geen voorbeeld van noemen, voor zover hij weet zijn die er niet. Althans, niet bekend bij het grotere publiek.

Waar moeten ze vandaan komen?

Deze start van het gesprek is typisch iets voor Frans. Hij denkt in grote systemen en samenhangen en heeft hierbij een unieke kijk op de wereld en dus ook op leiderschap. “Als leider word je geboren; je bent het of je bent het niet. Het enige wat je er zelf voor invloed op hebt, is of je de verantwoordelijkheid aangaat als je de kenmerken van een leider blijkt te bezitten.” Maar daar gaat het wringen, want juist die leiders willen niet op de voorgrond, hebben geen hang naar macht. Een interessante vraag is dus: hoe krijg je de juiste mensen op de juiste positie binnen je organisatie?

Een manager maakt nog geen leider

Frans maakt ons duidelijk dat een manager niet per definitie een leider is; want managers zijn benoemde leiders, maar over het algemeen geen natuurlijke leiders. Frans is direct en roept de kamer in: “Jíj bent een manager en jíj bent een leider”. Bam! Daar kunnen we het mee doen en dan ontstaat er even ongemak en irritatie. Want waarom vellen we op dat moment het oordeel dat het één beter is dan het ander? Is het beter om een leider te zijn? Maar, constateren we later in het gesprek, een van de problemen van deze tijd is dat iedereen met de perceptie leeft een leider te moeten zijn, en werkelijk leiderschap over jezelf betekent ook dat je weet wie je bent en wat je te brengen hebt in verschillende situaties. Managers en leiders. Totaal verschillende persoonlijkheden. Allebei nodig in het verbinden van strategie, ondernemerschap en uitvoerend vermogen. “Het gaat erom”, zegt Frans, “dat je weet wat je talenten zijn en wat je te doen hebt. Neem daar verantwoordelijkheid voor, zonder dat het één beter is dan het ander. Jij bent uniek in je talenten.”

Leiders zijn dungezaaid

Het onderscheid tussen managen en leiden wordt de rode draad in ons gesprek. Er is een gebrek aan leiderschap in de wereld, aan mensen die de samenhangen in de systemen zien, die visie hebben. Hier is Frans pessimistisch. Er zijn weinig mensen die dit kunnen en zij die dit wel kunnen komen vaak niet in de positie van besluitnemer. We bekijken problemen te veel vanuit microperspectief en berokkenen daarmee zelfs schade aan het macrosysteem. We hebben de manager verheven tot leiders en managers zijn niet in staat te leiden zoals dat werkelijk nodig is. We hebben mensen nodig die kunnen zien wat er werkelijk nodig is en kunnen handelen in het belang van de grotere samenhang.

Waarneming is essentieel

Even is het stil in de kamer… hoe nu verder? Oké, niet iedereen is dus een leider, maar moeten we dan niet toch leiderschap nemen over onszelf? “Ja”, zegt Frans. Laten we eens beginnen met wat je waarneemt in deze wereld. Wat kun je daarover zeggen? En hoe weet je of dat wat je waarneemt ook werkelijk is wat er zich afspeelt? Het is belangrijk, volgens Frans, om jezelf te bevragen. Om niet te fixeren op voor waar aangenomen overtuigingen. Deze fixatie geeft vaak een oordeel waar je niet meer los van kunt komen en het is dit oordeel dat in de weg staat van verbinding met de ander. “Natuurlijk is het belangrijk dat we betekenis geven aan dat wat we waarnemen, zonder betekenis kunnen we niet in de wereld zijn, maar wees je ervan bewust dat het jouw waarneming is en durf te zeggen: ik weet het niet”. Dat is leiderschap nemen over jezelf.

Dus wát maakt een liefdevol leider?

We keren terug naar het thema liefdevol leiderschap. Ieder mens heeft ook de kenmerken van een liefdevol leider in zich. Hoe je die kunt bereiken? Hij gaat er eens goed voor zitten, want hier heeft hij een hoop over te vertellen. “Door het toe te staan. Jezelf toe te staan dat te zijn. En je van niemand iets aan te trekken. Weg te blijven van allerlei ideologietjes. Als jij in je hart vindt: ik vind dat ik dit nu moet doen en dan ben ik trouw aan mezelf, dan moet je dat gewoon doen. Dus allereerst trouw zijn aan jezelf. Durf leraar en leerling te zijn. Durf verantwoordelijkheid te aanvaarden voor je talenten en heb het daar ook druk mee. Zet je in, maar blijf weg bij de definitie van het resultaat, laat dat aan anderen over. Blijf weg bij complexiteit en ego-leiderschap. En sta met vertrouwen in het leven, want meer dan je best kun je niet doen.” Dit is typisch Frans, hij brengt ons in verwarring. En stuurt ons met hervonden zelfvertrouwen weer naar buiten.

– Emmy Kool & Myrthe Westendorp